Lehenik eta behin, Lore eta If eskertu behar dira baita sustengatu dituzketen beste zinegotzi guziak ere, gure hizkuntzaren defentsan agertu dituzten kuraiarengatik. Hain segur, badu denbora luzea ez zela horrelakorik ikusi Uztaritzeko Herriko etxean.

2018ko Martxoaren 21a | BEñAT CASTORENE

Nork daki eia, aurrekari bat aurkitzeko, ez ginukeen igo behar guretzat latzak eta adiera txarrean, erabakigarriak izan ziren frantziako iraultzaren gertakarietaraino.

Orduan izan baitziren bai uztariztar zinegotzi bai lapurtar biltzarkide errepublikaren inposaketei kontra protestatzeko. Zorigaitzez, dakigunez alferretan ari izan baldinbaziren ere.

Izan ere, Monsieur Saint-Jeanek, erdarako itzulpena exigitzeko Errepublikaren konstituzioa errekeritzen duenean, ez eiki du erraiten, nehork, ez digula sekula galdegin gure abisua, are gutiago gure baimena, delako konstituzioa Uztaritzen indarrean jartzeko.

Ederki barneratu baldin badu ere, Errepublika frantsesaren konstituzioa "manu militarri" inposatua izan zitzaien gure arbasoei berak kontent zirela ordu artinoko erregimen foralarekin. Nahiz frantziako erregeek XVII. mendean azkarki murriztu zieten jadanik.

Berek funtsean dakite nik bezain untsa, bainan atrebituko naiz Loreri et Ifi orroit araztera, ordutik Herri okupatua garela. Bada, etsipenez, ezinbestez, eta, zorigaitzez aitortu beharra daukagu, askotan interes material hutsen gatik ere, aspaldi danik okupazioa onartu duen Herria gara.

Nola gure aintzinekoek onartu zuten egoera hau?

Haien defentsarako, lehenik erran ginezake ez zutela sekula zinez imajinatu ahal izan oraiko desastrea; adibidetzat aipatuko nuke, 1930eko hamarkadaren hasieran, Jean Etcheparre mediku idazle izpiritu zorrotza bera optimista zela eta inozenki euskara salbatutzat zaukala.

Bestalde gu baino aurreko belaunaldikoek memorian zaukaten oraindik bortizkeriaz sumitutuak izan zirela eta bazuten oraindik errepresioaren beldur bizia; Pierre Lafitte uztariztar kalonjearen orduko testu batzuek argiki erakusten zutena.

Gu aldiz, orai, haiek ez bezala, gure hizkuntzaren hilobi ziloaren aurrean gaude, ezin dugu gehiago estakururik ezikusiarena egin eta gure buruari gezurrik sakatzeko.

Nola egoera hau inposatua izan zaigun, ez dugu ideiarik ere, hain den eskasa gure historiaren ezagutza, Pierre Lafitte, Eugene Goyenetche eta Michel Duhart uztarriztarren obrak eta beste askorenak eskuragarri ditugularik

Ifek sortu duen bapateko eztabaida iduriz anekdotikora, bainan, funtsean erranguratsura bueltatuz, aitortu behar dugu horrelako anitz, gure Herrian gaindi, egunero, gertatzen direla gehiago ohartzen ez garenak ere. Zorigaitzez, horiekin denok usatuak gara eta.

Alta, sufritzen dugun okupazio egoera hau ez badugu buruan atxikitzen, hoberako gure defentsaren estrategia traketsa izanen da eta txarrenerako normalitatean bizi ginatekeen bezala portatuko gara.

Pentsa! normala da guk, gure Herri propioan, gure jatorrizko hizkuntza defendiatzeko multikuralismoarekin, izpiritu idekitasunarekin eta abarrekin argudiatu behar izaitea jada edo laster ehortzitzat gauzkatenen aurrean?

Hain segur Tolosarrek euskararen erabileraren buruzko emaitzak lortu dituzte, gogor borrokatuz jakina, bainan, ez dezagun ahantz, guk ez dugun autonomiako erregimenari esker ere bai.

Bestetik, denbora berean, frogatu dute ere euskarak bizirauteko estatu independiente batek emanen dion hegemonia beharra daukala munduko beste hizkuntza guziek bezala.

Sustengatzen duen estatu propiorik gabe hizkuntza batek denbora luzean ezin du biziraun. Bestela erraitea gezurra erraitea da.

Denok, guk batez ere, ezbadugu egon nahi orai bezala defentsarik gabe osorik karraskatuak izan arte, erakunde nazional baten beharra daukagu eta horren eratze prozezu kolektiboari lotu behar gara. Bestenaz gureak egin du.

Barka begirunezko ohar kritiko aire hauek emaiten dizkizuenari, egoera berean zuen adoreaz bera kapable izanen zela segur izan nahiko lukeelarik.

Biba zuek.