Abenduaren 7ko biltzarrean euskara hutsez mintzatzeagatik sortu den egoera bereziaren haritik dator deklarazio hau (2018ko otsailaren 1eko herriko biltzarrean egina). Aktan, azkenean, hitzartzeak kasik behar den bezala ekarriak izan badira ere, hizkuntzaren arazoak dirau eta konponbidea behar du.

2018ko Otsailaren 01a | YVES MATXIKOTE JORAJURIA (IF)

Gauzak beren lekuan jartzeko:

Agintaldi hasieratik biltzar honetan egin diren euskarazko hitzartze gehin-gehienak, euskaraz mintzatzen den hautetsi berak frantsesera itzuliak izan dira.

Jakin behar duzue ez girela itzultzaile profesionalak eta muntatu nahi duzuen istorio honekin itzulpen lan horrek suposatzen duen kargaren kontsiderazio minimorik ez duzuela frogatzen du.

Euskararen alde zarete omen, baina euskara lore pote baten antzera geratzen den bitartean, hots baldin bada ongi, eta ez bada gaitz erdi, frantsesa baita hemen balioa duen hizkuntza bakarra.

Ustaritz Avec Bon Sens, Saint-Jean jauna buru duen zerrendak polemika piztu nahi izan du, baita lortu ere, baina zertaz eta nortaz ari den zehazki jakin gabe.

Ustaritz Avec Bon Sens zerrendak euskararen defentsa nola egin behar den erakutsi nahi digu euskaldunok frankofonoak diskriminatzen ditugula adieraziz... Ez dakizue zer den diskriminazioa. Ez da behintzat gehiengoan eta estatuaren legea babes duen komunitate baten kasua izaten ahal…

eta, hizkuntza politika batzordeetan parte hartuko bazenuten ikusiko zenuten, herriko gobernua euskarari atxikia bada, euskaltzale ez dela. Hots, hemen euskarak ez du deus ez inor boteretsu osoki bere alde.

Funtsean ez da lehen aldia Ustaritz avec Bon Sens-ek aldarrikatzen duenaren kontrako praktika bideratzen duela.

Azaroan (bilkura hartan frantses hutsez mintzatu nintzaizuela oroitaraziz bide batez) Adierazpen Askatasunaren eskubidea aldarrikatu zenuten auzapezari nire iritzia plazaratzea onartezina zela erranez. Hori eta zeren kari? frantses hizkuntzaren ikuspegitik zuzenketa ekartzen nizuelarik, erakutsiz erabilitako adjektiboa desegokia izateaz gain, adierazi nahi zenutenerako zentzurik ez zuela. (Larousse hiztegiaren definizioaren arabera behintzat). Hori ote da aipatzen duzuen "Bata eta bestearen analisia eta iritzien begirunea"?

Joan den Abenduko biltzar hartan, nire hitzartzea bigarren hizkuntza batean nihaurrek itzultzea inposatu nahi izan didazue, erdera hutsez ari eta euskara ikasten ez duzuenean. Eta hori eskatzea politeziagatik, euskaraz mintzatzea politezia eskasa balitz bezala. Errespetuaren definizioa ere begiratu beharko dugu hortaz.

Baina larriena ondoren jin zaigu, herritarrei zabaldutako artikuluarekin, euskara erabiltzea norbera bere baitara ixtearekin konparatzen baituzue, gu elebidunok aniztasunaren etsai bagina bezala…

Baina nork du bere elebakartasuna inposatzen? nork du munduko aniztasunari kalte egiten? Oroitarazi behar ote dugu 4.000 urtez bizirik eta garatu den hizkuntza, defendatzen duzuen Errepublika frantsesak azken mende motz bakarrean belauniko eta desagertze bidean jarri duela, umiliazioz, mespretxuz eta bazterketaz, hots diskriminazioz?

Banaiz herri honetako errepublikako eskola publikoan ibilitakoa, baita giro basko-frantsesean hezia ere, hau da, euskaldun lotsatuena, beren hizkuntza baztertzea eta frantziaren omenezko handitasunagatik "euskal" zen gauza oro gaizki ikustea ongi barneratu zutenena. Paraleloki Uztaritzeko musika elkarte jakobinoan pasa ditut 10 urte, 8 urtetatik 18 urtetara, marseillesa joz eta guzti, baita entzunez Bilgune beste puntan ziren "euskal munduko" "baskoi"-ekiko mespretxuak.

Eta alta, heldutasunarekin mundu baztertzaile honi bizkarra eman eta euskara ikastea erabaki nuen, beste mundu batean sinisten baitut oraindik, hau ere ortzadarraren koloreetakoa, nun euskara beste hizkuntzen ondoan ere bizi eta garatzen ahalko den.

Eta hiru urtez ikasi dut, ohikoa den bezala motibazioa dutenentzat, ez bainaiz bakarra bide hori urratu izana.

Abantaila dut beraz, zuen mundu baztertzailea ezagutzen baitut, baita nire egin dudan mundu zabala.

Ez naiz inor baino gehiago, ez dut super botererik ez eta ohiz kanpoko balizko genetikarik.

Bide hori zuetako edozeinek har dezake. Baina, hautuz eta erabakiz, ez duzue hartzen.

Mugapena, bazterketa, zuek diozue zuen buruari inposatzen.

Eta argigarria da duzuen sorleku, belaunaldi froga, arraza aipamen guztien ikuspegia, horiek denak euskara erabiltzeagatik ateratzen dituzuenean. Uztaritzen sortu, hazi, hezi, bizi naiz, eta bertan lan egiten dut, zuendako "pedigrea" izanen dut, baina kanpotik jiten ahal nintzen berdin-berdin, euskara ikasi eta berau defendatzera urratsa egin duten kanpotik jindakoak pedigredun anitz baino irekiagoak izaten badirelako ere.

Eta giro honetan gure auzapeza inozenteki oposizioaren zirikatze politikoaren zepoan erori ote da? eztakit… baina zure adierazpena hor da:

"Le français étant la langue partagée par tous, les prises de parole doivent donc bien entendu se faire en français, soit exclusivement, soit euskara et français" (frantses hutsez zabaldua).

Jaun auzapeza, besteon koherentziaz kezkatu baino 2014ko hauteskundeetan aurkezturiko egitasmoarekiko eta joan den uztaileko herriko aldizkarian birgogoratutako nazioarteko itunekiko koherentzia zaindu beharko zenuke. Ez ezazu gure hitza jan. Euskaldunon hizkuntza eskubideen errespetua bermatzea eskatzen dizut.

Eta honi ekintzez erantzutea animatu nahi zaitut aldi bereko itzulpenaren sistema plantan jarriz, euskara ulertzen ez duzuenentzat.

ADAP ardatzarekin bezala, "elebarritasunean" diren elebakarrei bide egokitua eskaini, eledun guztioi aukera berdinak izan ditzagun.

Horretaz gain, euskarari bultzada are handiagoa litzateke, biltzar honetan euskaldunei euskaraz mintzatzeko bidea erraztuko liekeelako. Euskarari auspo ederra.

Gainera, aurrekontua eskaturik, urtean 1.500 euro besterik ez litzaiguke kostako (eskualdeko profesional batek emaniko prezioa da), euskaraz errandakoak soilik frantsesera itzultzeko zerbitzua bermatzeko.

Hots, herriko langileen karga 2.677.154€ dela kontuan hartzen bagenu, itzulpen gastu honek %0,05 litzateke, funtzionamenduaren aurrekontuko %0,03 baino gutxiago; huskeria bat herriko etxe honentzat.

Herri honek pairatzen duen hizkuntza gatazka agerian utzi da beste behin ere. Salbuespen egoera baten adierazlea eta Bakera iristeko konpondu beharreko gaia bada.

Beraz eskerrak adierazi nahi dizkiot Ustaritz Avec Bon Sens eta Jean-Claude Saint-Jean-i, zentzu horretan proposaturiko itzulpen urratsa gogotik bultzatu izanagatik, asmoa kontrakoa bazen ere...